Η εβραϊκή συνοικία της Λάρισας
Οι Εβραίοι της Λάρισας κατοικούσαν στη συνοικία «Έξι δρόμοι», γνωστή και ως «εβραίικα», ενώ πολλοί είχαν εκεί και τα μαγαζιά και εργαστήριά τους. Η συνοικία αυτή βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, σε πολύ μικρή απόσταση από τη Συναγωγή, το εβραϊκό σχολείο και όλα τα κοινοτικά ιδρύματα. Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν είχε ποτέ τη μορφή «γκέτο», όπως σε άλλες πόλεις, αλλά Εβραίοι και Χριστιανοί ζούσαν μέσα σε αυτήν αρμονικά και φιλικά. Σήμερα οι Εβραίοι της Λάρισας διασκορπίστηκαν και μένουν και σε άλλα σημεία της πόλης και τα προάστιά της, ωστόσο αρκετοί είναι εκείνοι που ακόμα κατοικούν στην παραδοσιακή εβραϊκή συνοικία.
Συναγωγές και άλλα κτίρια
Συναγωγές - Συναγωγή Ετζ Χαγιίμ
Ηεβραϊκή Κοινότητα Λάρισας διατηρούσε για τις θρησκευτικές ανάγκες των μελών της 7 συναγωγές, που είχαν ιδρυθεί σε διάφορες χρονικές περιόδους και υπήρχαν μέχρι λίγα χρόνια πριν από τον τελευταίο πόλεμο. Σήμερα διατηρείται μόνο μία Συναγωγή, που ονομάζεται «Ετζ Χαγιίμ» (Δέντρο της Ζωής) και βρίσκεται στην οδό Κενταύρων. Χτίστηκε το 1860 και έχει καταστραφεί και ανακατασκευαστεί πολλές φορές. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής οι Γερμανοί την χρησιμοποίησαν ως στάβλο. Ωστόσο, επισκευάστηκε και πάλι και εξακολουθεί να διατηρεί την αρχική, παραδοσιακή και επιβλητική της μορφή.
ΗΣυναγωγή αποτελεί τον βασικότερο πυλώνα της κοινοτικής ζωής λειτουργώντας ως τόπος λατρείας, αλλά και ως τόπος συνάθροισης. Γι αυτό και υπήρξε ανέκαθεν πρωταρχικός στόχος των διοικήσεων της Κοινότητας και των μελών της η διατήρησή της σε άριστη κατάσταση. Πολλοί και σπουδαίοι Ραβίνοι και θρησκευτικοί λειτουργοί υπηρέτησαν την Κοινότητα στη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της. Τα ονόματά τους, όσα ήταν δυνατό να αντληθούν από διάφορες ιστορικές πηγές, βρίσκονται στον παρακάτω πίνακα:
Από το 1520 μέχρι το Ολοκαύτωμα Μετά το Ολοκαύτωμα
Ισχάκ Νταβίντ, Σαμουήλ Τόλζο, Ισαάκ Πέσσο, Μπαρούχ Καρπίλλιο
Δανιήλ, Χαΐμ Γκατένιο, Γιοσέφ Ακοέν Μπεναρδούτ, Μωυσής Σασών
Νταβίντ Λεόν, Σολομών Ααρών Κοέν, Αβραάμ Ελιγιά Γεουντά, Γιουδά Ντίρμπα
Ντάβιντ Καρπίλλιο, Γιοσέφ Πέρετς, Ιωσήφ Ναχμούλης, Ισαχάρ Ναχμούλης
Ελεαζάρ Ναχμίας, Χαΐμ Νταβίντ Αμπολάφια, Ισαχάρ Αμπολάφια, Χαΐμ Νισήμ
Ραφαήλ Μοτσέρι, Ισαάκ Φρανσές, Μοσέ Αλγκάβα, Χαΐμ Νεπυτόν, Ιακώβ Μενασέ
Ακοέν Μπεναρδούτ, Σεμτώβ Αμαρίλιο, Ελεαζάρ Σαούλ Μόλχο, Αβραάμ Μόλχο
Γιοσέφ Ισαάκ Μόλχο, Γιοσέφ Ακοέν Χασίντ, Εμμανουέλ Νταφά, Μωσέ Νισήμ
Μπενιαμίν Χαμούι, Νταβίντ Άντζελ, Γιομτώβ Μιζάν, Συμεών Πέσσαχ
Νταβιτσιών Μαγρίζο, Γιοσέφ Αλγκάβα Μποχώρ, Ιακώβ Μπενβενίστε,
Νταβίντ Εστρούμσα, Γιουδά Αλγκράντι, Ισχακούτσο Καμπελή,
Τσελεμπόν Καλαμάρο, Γιουδά Αβραάμ Αζουβή, Γιακώβ Σαλής, Ζαχαρία Αβραάμ Σασών
Αβραάμ Ζαχαριά Σασών
Ισαάκ Μωσέ Κασσούτο
Ιακώβ Εσκεναζή
Ισαάκ Λέων Μιζάν
Ελιάου Αβραάμ Αλμπελανσή
Μωυσή Σαλλής
Ηλίας Σαμπετάι

Η Συναγωγή της Λάρισας λειτουργεί σήμερα με τον Ραβίνο κ. Ηλία Σαμπετάι κάθε Παρασκευή βράδυ (Καμπαλάτ Σαμπάτ), με ενεργό συμμετοχή και των μαθητών του σχολείου, κάθε Σάββατο πρωί και φυσικά σε όλες τις εβραϊκές γιορτές. Εκεί διοργανώνονται οι μεγάλες εκδηλώσεις της Κοινότητας (π.χ. για την Εθνική Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος) και φιλοξενούνται οι τελετές των μελών της Κοινότητας (γάμοι, περιτομές, θρησκευτικές ενηλικιώσεις, μνημόσυνα). Τα τελευταία χρόνια η Συναγωγή της Λάρισας έχει γίνει δημοφιλής προορισμός για επισκέψεις μαθητών, φοιτητών και γκρουπ Εβραίων τουριστών από όλον τον κόσμο, καθώς και προσφιλές θέμα για εκπόνηση πτυχιακών και άλλων εργασιών και προγραμμάτων Erasmus.

Μετά από 160 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας και αφού άντεξε σεισμούς, καταστροφές και την διαβρωτική υγρασία της Λάρισας, η Συναγωγή «Ετς Χαγίμ» χρειάζεται πλέον ριζική ανακατασκευή, καθώς διαπιστώθηκε ότι έχει σοβαρά στατικά προβλήματα που καθιστούν επίφοβη την ασφάλεια όσων στεγάζει. Οι εργασίες άρχισαν τον Οκτώβριο του 2019 και βρίσκονται σε εξέλιξη, με σκοπό το κτίριο να καταστεί ασφαλές και λειτουργικό διατηρώντας την ιστορική του αξία και την αρχική παραδοσιακή μορφή του. Πρόκειται για ένα μεγαλόπνοο και πολυδάπανο έργο που απασχολεί όχι μόνο την Κοινότητα της Λάρισας αλλά το σύνολο του Ελληνικού Εβραϊσμού καθώς και την ίδια την πόλη της Λάρισας της οποίας η Συναγωγή αποτελεί σημαντικό τοπόσημο. Κάθε δωρεά προς τον σκοπό της αποπεράτωσης της Συναγωγής «Ετς Χαγίμ» αποτελεί ευεργεσία.

Αίθουσα κηδειών
Στην αυλή της Συναγωγής κτίστηκε το 1970 και λειτουργεί από τότε ένα κτίριο που περιλαμβάνει χώρο για την ειδική τελετουργική προετοιμασία των νεκρών σύμφωνα με τους κανόνες της Εβραϊκής θρησκείας, καθώς και αίθουσα τέλεσης των κηδειών.
Πνευματικό Κέντρο
Εκδήλωση στη Λέσχη Δεκέμβριος 2012
Με την ευκαιρία της ανακατασκευής της Συναγωγής το 1947, προστέθηκε δίπλα μία μεγάλη αίθουσα, που είναι το Πνευματικό Κέντρο της Κοινότητας. Η «Λέσχη» φιλοξενεί όλες τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες της Κοινότητας, σχολικές γιορτές και πάρτυ της Νεολαίας, τα γεύματα του Καμπαλάτ Σαμπάτ και των εβραϊκών γιορτών, τις συγκεντρώσεις των γυναικείων τμημάτων, τις συνεδριάσεις της Γενικής Συνέλευσης κ.λπ.
Γιορτή Χανουκά στη Λέσχη Δεκέμβριος 2014
Εκδήλωση στη Λέσχη Δεκέμβριος 2012 Γιορτή Χανουκά στη Λέσχη Δεκέμβριος 2014
Εβραϊκό Σχολείο

Στην Κοινότητα της Λάρισας λειτουργούσε εβραϊκό σχολείο από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ακόμα, όπου οι μαθητές διδάσκονταν μόνο εβραϊκή γλώσσα και θρησκεία από δασκάλους-ραβίνους. Λειτουργούσε επίσης και ένα διάσημο Ιεροσπουδαστήριο πανεπιστημιακής στάθμης («Ταλμούντ Τορά»), από όπου αποφοίτησαν σημαντικοί ραβίνοι, δάσκαλοι και θρησκευτικοί λειτουργοί.

Το 1931, με ειδικό νόμο του κράτους, το εβραϊκό σχολείο της Λάρισας ονομάστηκε «8ο Δημοτικό Σχολείο Λάρισας – Ισραηλιτικό» και έγινε –το μοναδικό στην Ελλάδα- δημόσιο εβραϊκό σχολείο. Οι μαθητές του ακολουθούν το εκάστοτε εκπαιδευτικό πρόγραμμα των δημοτικών σχολείων και διδάσκονται επιπλέον την Εβραϊκή γλώσσα, ιστορία και θρησκεία από εβραιοδιδάσκαλο.

Στη διάρκεια της κατοχής το διδακτήριο καταλήφθηκε από την προδοτική οργάνωση «Ρωμαϊκή Λεγεώνα», στη συνέχεια οι Γερμανοί το μετέτρεψαν σε φυλακή μελλοθανάτων, ενώ μετά τον εμφύλιο πόλεμο επιτάχθηκε για τη στέγαση προσφυγικών οικογενειών. Λόγω των σοβαρών ζημιών που είχε υποστεί, η Κοινότητα δεν μπορούσε να το χρησιμοποιήσει για τα μαθήματα, τα οποία γίνονταν σε άλλους χώρους κοινοτικούς ή ιδιωτικούς και έτσι το κτίριο εγκαταλείφθηκε και τελικώς κατεδαφίστηκε. Στον ίδιο χώρο χτίστηκε το 1965 το νέο διδακτήριο, με τη βοήθεια των εβραϊκών οργανώσεων του εξωτερικού Joint και Claims Conference και του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου. Το κτίριο αυτό λειτούργησε αδιάκοπα, ως κοιτίδα γνώσης και εξαιρετικής εβραϊκής εκπαίδευσης, για πάνω από 50 χρόνια.

Από τις τάξεις του εβραϊκού σχολείου πέρασαν εκατοντάδες εβραιόπουλα της Λάρισας, που, στην πλειονότητά τους διέπρεψαν σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και στη μετέπειτα επαγγελματική τους πορεία.

Τα τελευταία χρόνια όμως ο αριθμός των μαθητών ήταν όλο και πιο μικρός, με αποτέλεσμα το εβραϊκό σχολείο να μην μπορεί πλέον να λειτουργήσει με την άμιλλα και τις παροχές ενός σύγχρονου δημοτικού σχολείου. Τον Ιούνιο του 2017, το Διοικητικό Συμβούλιο αναγκάστηκε να λάβει μια από τις πιο οδυνηρές αποφάσεις στην ιστορία της Κοινότητας, αυτήν της παύσης λειτουργίας του Εβραϊκού Σχολείου. Ωστόσο, φρόντισε να εξασφαλίσει τη συνέχιση της εβραϊκής εκπαίδευσης των παιδιών, που διαχρονικά αποτελεί τον  σημαντικότερο παράγοντα διατήρησης και συσπείρωσης της Κοινότητας, οργανώνοντας και αναλαμβάνοντας τη φοίτηση όλων των παιδιών δημοτικού σε ένα από τα καλύτερα ιδιωτικά σχολεία της πόλης. Εκεί τα παιδιά απολαμβάνουν μια υψηλού επιπέδου γενική εκπαίδευση, ενώ παράλληλα διδάσκονται εβραϊκά με την δασκάλα τους, σε αίθουσα και χρόνο που παραχωρήθηκε από τη διεύθυνση του σχολείου με σεβασμό στην ιδιαίτερη παράδοσή μας. Ο χώρος του εβραϊκού σχολείου «ζωντανεύει» μια φορά την εβδομάδα, που όλα τα παιδιά μαζεύονται εκεί για μάθημα με έμφαση στην παράδοση και τα έθιμά μας, ενώ συνεχίζουν να πηγαίνουν στη Συναγωγή και να συμμετέχουν στις λειτουργίες της.

Συγχρόνως, με τη συμβολή των άξιων εβραιοδιδασκάλων κατέστησαν ενεργά και περήφανα μέλη της εβραϊκής κοινότητας και αφοσιωμένοι συνεχιστές των ιουδαϊκών παραδόσεων.

Εβραιοδιδασκάλοι που δίδαξαν στο Εβραϊκό Σχολείο Λάρισας

Αρχιραββίνος Ζαχαριά Αβραάμ Σασών ως το 1931
Ραββίνος Ισαάκ Μωσέ Κασσούτο 1931-1948
Αβραάμ Νεγρής, Αβραάμ Μισδραχής, Ιακώβ Εσκεναζής (εθελοντικά) 1948-1956
Τσβι & Σάρρα Μπιόρ από το Ισραήλ 1956-1959
Ιάκωβος Φελλούς – Ο «Αμορέ» 1959-2008
Ρίφκα Βαρούχ από το Ισραήλ 2008-2013
Ιακώβ-Τζάκο Αλγκάβα από τη Θεσσαλονίκη 2014-2019
Ραχήλ (Σέλλη) Φελλούς 2019-2022
Βίκτωρ Μωυσής 2022 ως σήμερα
Ιδρύματα και κτίρια που δεν υπάρχουν πια
Εκτός από τις 6 μικρότερες Συναγωγές και το Ιεροσπουδαστήριο, που ήδη αναφέρθηκαν, υπήρχε πριν από τον πόλεμο δίπλα στη συναγωγή και η Κοινοτική Βιβλιοθήκη με ανεκτίμητης αξίας παλιά βιβλία, παπύρους και σπάνια κειμήλια, που λεηλατήθηκε από τους Ναζί. Επίσης, το Ιεροδικείο – Θρησκευτικό Δικαστήριο («Μπεθ Ντιν») του οποίου Πρόεδρος ήταν για πολλά χρόνια ο σοφός Αρχιραβίνος Συμεών Πέσσαχ, με αρμοδιότητα στις θεσσαλικές κοινότητες, και το Θρησκευτικό λουτρό («Τεβιλά») Όλα αυτά τα κτίσματα καταστράφηκαν είτε από τα χρόνια είτε από τη μανία των Ναζί.
Ομοίως καταστράφηκε και το παλιό κοινοτικό γραφείο, το οποίο οι Γερμανοί έκαψαν ολοσχερώς, καταστρέφοντας έτσι τα μητρώα και τα αρχεία της Κοινότητας, πολύτιμα τεκμήρια της μέχρι τότε ιστορικής διαδρομής της.

Αν έχετε οποιαδήποτε απορία...

Μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας. Θα χαρούμε να ακούσουμε νέα σας!!!
Κενταύρων 29, Πλ. Εβραίων Μαρτύρων Κατοχής, 41222, Λάρισα
2410532965
Δε - Πα: 10:00πμ - 14:00μμ