Ραβίνου Ηλία Σαμπετάι
Οι ιερές γιορτές του μήνα Τισρί συνθέτουν την ολοκλήρωση ενός ετήσιου κύκλου Ιουδαϊκής ζωής που μας διδάσκει ένα πρόγραμμα ενάρετου και ευτυχισμένου βίου, ώστε οι μέρες της ζωής μας να είναι πνευματικά και θρησκευτικά πλούσιες και σπουδαίες, όπως διδάσκει ο Ψαλμωδός (90:12):
Λιμνότ γιαμένου κεν οντά, βεναβί λεβάβ χοχμά.
Δίδαξέ μας να μετράμε τις μέρες μας, και να συσσωρεύουμε σοφία στην καρδιά.
Κυρίαρχο στοιχείο των ημερών του Τισρί είναι οι Τεφιλότ – οι πάνδημες προσευχές που αποπνέουν ιερότητα και ευσέβεια. Οι προσευχές δεν αποτελούν στρατήγημα, ένα τέχνασμα, μια περιστασιακή απασχόληση ή μια πρόσκαιρη απομόνωση σε καταφύγιο. Οι Τεφιλότ μας οδηγούν στην κοιτίδα μας, στη φωλιά των παραδόσεών μας, στον χώρο αναζωογόνησης του πνεύματος και της ψυχή μας.
Όπως η έβδομη ημέρα – το Σαμπάτ ξεχωρίζει από τις άλλες έξι ημέρες της εβδομάδας για την αγιότητα του μηνύματος που εκπέμπει, έτσι και ο έβδομος μήνας Τισρί ξεχωρίζει για την αγιότητα που αποπνέουν τα μηνύματά του.
Την πρώτη ημέρα του έβδομου μήνα θα γίνει για σας ιερή σύναξη, δεν θα κάνετε
καμιά εργασία· θα είναι για σας ημέρα σαλπισμάτων. (Αρ. 29:1)
Κάθε νεομηνία Τισρί είναι και Ρως Ασανά – Νέο Έτος. Μας ξυπνάει από τον λήθαργο της αδιαφορίας, από αναζητήσεις κίβδηλων παραδείσων. Μας καλεί να επιστρέψουμε στον Δημιουργό μας και την Διδασκαλία Του. Είναι η επέτειος που προσευχόμαστε για την εγγραφή του ονόματός μας στο Σέφερ αΧαγίμ : το Βιβλίο της Ζωής!
Όλες τις σπουδαίες ημέρες δέους και κατάνυξης – Γιαμίμ Νοραίμ, συλλογιζόμαστε δύο σημαντικές ιδιότητες του Υψίστου Κριτή μας, όπως αποτυπώνονται στην προσευχή Αβίνου Μαλκένου : Πατέρα μας, Βασιλέα μας. Ως ελεήμων Πατέρας φροντίζει την φυσική και πνευματική μας ανάπτυξη, και ως αυστηρός Βασιλέας ελέγχει και κρίνει όλες τις συμπεριφορές μας. Η αγάπη και το έλεος του Θεού για τον άνθρωπο μπορούν και συνυπάρχουν με την αυστηρή Θεϊκή κρίση και δικαιοσύνη:
Πατέρα μας, Βασιλέα μας, αμαρτήσαμε ενώπιόν Σου.
Πατέρα μας, Βασιλέα μας, πέρα από Σένα άλλον βασιλιά δεν έχουμε.
Πατέρα μας, Βασιλέα μας, ελέησέ μας. […]
Πατέρα μας, Βασιλέα μας, μη μας αναστρέψεις κενούς από μπροστά Σου.
Κεντρικό στοιχείο της πρωινής λειτουργίας του Ρως Ασανά είναι το σάλπισμα του Σοφάρ : της κεράτινης σάλπιγγας με τον σκληρό, τραχύ ήχο σαν την συνείδηση, που εισχωρεί στα εσώτατα διαμερίσματα των φαντασιώσεών μας, ακριβώς όπως το φάρμακο εισχωρεί και επενεργεί στα κατάβαθα του οργανισμού μας. Το σάλπισμα του Σοφάρ ξυπνά αισθήματα ενοχής και μας καλεί να επανέλθουμε στην πραγματικότητα της Ιουδαϊκής ζωής.
Το Ρως Ασανά και το ακόλουθο Δεκαήμερο Μετάνοιας – Ασέρετ Γεμέ Τεσουβά καταλήγει στο Γιόμ Κιπούρ – την Ημέρα του Εξιλασμού, την ημέρα επισφράγισης της τελεσίδικης ετυμηγορίας για τους μετανοούντες, ως δίκαιοι και νομιμόφρονες μέλη του Λαού Ισραήλ και της κοινωνίας.
Τις ημέρες του Τισρί καλούμαστε να απομακρυνθούμε από ανύπαρκτους παραδείσους και κενές συνθηματολογίες. Μόνον οι Μιτσβότ : οι Εντολές – Διδασκαλίες της Τορά συνθέτουν έναν ασφαλή οδηγό, μια πυξίδα προς την αρετή και τη δικαιοσύνη με βάση τις αρχές της ευσπλαχνίας και της τιμιότητας. Το Σαμπάτ π.χ. ή το Κασρούτ : κανόνες του Ιουδαϊκού διαιτολογίου, καλλιεργούν και προάγουν σπουδαίες Ιουδαϊκές αξίες, ενώ η παραμέλησή τους υποβιβάζει την ζωή μας, και στην σκέψη μας κυριαρχεί σύγχυση και επιπολαιότητα. Όποτε στη ζωή μας κυριαρχούν φαντασιώσεις, ισχυροποιούνται τα αδιέξοδα και οι ανησυχίες· το «εγώ» μας πλήττεται όποτε λησμονούμε τα δικαιώματα του συνανθρώπου και τις λοιπές κοινωνικές μας υποχρεώσεις.
Το σάλπισμα του Σοφάρ αποτελεί μέρος της μεγάλης Ιουδαϊκής σύνθεσης του Τισρί. Πριν και μετά από κάθε σάλπισμα, ακούγονται γλυκύτατες και βαθυστόχαστες υμνολογίες. Ο ήχος του Σοφάρ δεν ενεργεί μόνον ως κατήγορος, αλλά μας τονώνει ψυχικά και πνευματικά. Το σάλπισμα ολοκληρώνεται με την Τεκιά Γκεντολά – το τελευταίο μεγάλο, μακρόσυρτο σάλπισμα, σαν το ελπιδοφόρο μήνυμα που θα ακούσουμε για την έλευση της Μεσσιανικής Εποχής, και που θα σημάνει την κατάργηση των πολεμικών συρράξεων, την εγκαθίδρυση δίκαιης και ανθρωπιστικής κοινωνίας. Όπως το Σαμπάτ έτσι και το Ρως Ασανά είναι μεγάλη γιορτή. Δεν ξεχνάμε, όμως, ότι είναι και Γιόμ Αντίν – Ημέρα Κρίσης, ημέρα κατά την οποία οι πράξεις μας αξιολογούνται και κρίνεται όλη η συμπεριφορά μας.
Ουτσουβά, Ουτφιλά, Ουτσντακά μααβιρίν ετ ρόα αγκεζερά.
Η Μετάνοια και η Προσευχή και η Φιλανθρωπία αποτρέπουν την έκδοση κακής, αρνητικής ετυμηγορίας!
Οι τρεις παραπάνω δράσεις συνηγορούν υπέρ της επισφράγισης του ονόματός μας στο Βιβλίο της Ζωής για μια χρονιά με υγεία, ευτυχία και ειρήνη!
Στην κορυφή όλων των ημερών του Τισρί ξεχωρίζει το Γιόμ Κιπούρ : η Ημέρα του Εξιλασμού. Από τις ωραιότερες στιγμές του Κιπούρ είναι η εναρκτήρια τελετουργία του Καλ Νιδρέ, όταν ευσεβείς άνθρωποι συγκεντρώνονται μπροστά στο Εχάλ Ακόδες – το Ιερό της Συναγωγής, να παρακαλέσουν τον Θεό για συγχώρεση και αποδέσμευση από όρκους και υποσχέσεις που δώσαμε και δεν τηρήσαμε. Θυμόμαστε τις γενναιοδωρίες Του και την δική μας μίζερη στάση. Από αρχαιοτάτων χρόνων συνειδητοποιήσαμε ότι η ξεχωριστή Ημέρα του Εξιλασμού είναι άχρηστη αν δεν διορθώσουμε πρώτα κάθε αδικία που έχουμε διαπράξει, αν δεν επιστρέψουμε π.χ. παρανόμως αποχτημένα κέρδη στους νόμιμους ιδιοκτήτες ή, αν δεν αποκαταστήσουμε κάθε ζημιά και δεν ζητήσουμε συγγνώμη από κάθε συνάνθρωπο που προσβάλαμε. Παλιοί εχθροί και αντίζηλοι επιζητούν την φιλία όσων έβλαψαν και στενοχώρησαν. Η κατανυκτική μελωδία του Καλ Νιδρέ αναγγέλλει την επαναπροσέγγιση των άλλοτε ανταγωνιστών υπό την Θεϊκή επιστασία. Στο ανώτερο σημείο του Γιόμ Κιπούρ φθάνουμε την ώρα της Νεϊλά, όταν το σκοτάδι πέφτει πάνω στη γη και μέσα στη Συναγωγή απαγγέλλεται η προσευχή «κλεισίματος» για την θετική κατάληξη του εικοσιτετράωρου οδοιπορικού νηστείας και παρακλήσεων. Απώτερος σκοπός του Κιπούρ είναι να μας διδάξει να μισήσουμε το κακό και την αδικία. Να μας διδάξει το δίκαιο και το ηθικό – όχι χάριν οιασδήποτε αμοιβής ή άλλης ωφέλειας, αλλά επειδή αυτός είναι ο δρόμος του Θεού που οφείλουμε να πορευθούμε. Στην Αφταρά – το προφητικό ανάγνωσμα της ημέρας από το βιβλίο του Γεσαγιάου διαβάζουμε (58:6-8) ποια είναι η νηστεία που ο Θεός επιζητά:
Αλό ζε τσομ εβχαρέου;
Αυτή είναι η νηστεία που Εγώ επέλεξα; […]
Να σπάτε των αδικημένων τα δεσμά, να λύνετε τα φορτία που τους βαραίνουν […]
Με τον πεινασμένο το ψωμί σας να μοιράζεστε, τον άστεγο να φέρνετε στο σπίτι …
τον γυμνό με ρούχα να τον ντύνετε […]
Τότε θα λάμψετε σαν της αυγής το φως και οι πληγές σας γρήγορα θα γιατρευτούν·
η δικαιοσύνη μπροστά σας θα βαδίζει και θα ‘χετε τη δόξα του Αδονάι για οπισθοφυλακή!
Τότε, η Δεκάτη του Τισρί θα προσλάβει το αληθινό διακριτικό περιεχόμενο ως Ημέρα Εξιλασμού, όπως ορίζεται στην Τορά, (Λευ. 16:30):
Κι βαγιόμ αζέ γεχαπέρ αλεχέμ λεταέρ ετχέμ, μικόλ χατοτεχέμ, λιφνέ Αντονάι τιτάρου.
Γιατί αυτή την ημέρα θα γίνει για σας εξιλέωση, να εξαγνιστείτε απ’ όλα τα αμαρτήματά σας· ενώπιον του Θεού να είστε καθαροί!
Το Σουκώτ – Γιορτή της Σκηνοπηγίας και επέτειος συγκομιδής των καρπών της γης περιγράφει, από την άλλη μεριά, την ευτυχία των ανθρώπων που είναι προσηλωμένοι στην Διδασκαλία του Θεού και απολαμβάνουν την προστασία Του. Αντίθετα, η απομάκρυνση από την Θεϊκή οδό γεννά ανασφάλεια, όπως λέει ο Ψαλμωδός (127:1):
Ιμ Αντονάϊ λο γιβνέ βάγιτ, σαβ αμελού βονάβ μπο.
Αν ο Θεός δεν οικοδομήσει οίκον, μάταια οι χτίστες κοπιάζουν γι’ αυτόν!
Εφόσον ο Θεός είναι ο αληθινός οικοδόμος της ανθρώπινης ευτυχίας, κάθε ανθρώπινο καταφύγιο αντιπροσωπεύει ένα έργο Θεϊκό, όπως διδάσκει η Τορά για τις πρόχειρες και επισφαλείς καλύβες από κλαδιά φοινικιάς στην έρημο του Σινά, όπου επί 40 χρόνια οι Ισραηλίτες απόλαυσαν ασφάλεια και προστασία από ακραία φυσικά φαινόμενα και ακραίες ανθρώπινες συμπεριφορές. Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία ποιος άλλος λαός διέτρεξε μεγαλύτερους κινδύνους από τον Ισραήλ, όταν επί τρεις και πλέον χιλιετίες ήρθε αντιμέτωπος με άγρια θηρία και αγριότερους πολεμοχαρείς διώκτες, που απειλούν την ζωή και λαφυραγωγούν τα υπάρχοντά τους; Παρόλα αυτά για μας το σωστό και το δίκαιο οφείλει να είναι καθημερινό μας μέλημα. Η προσήλωση στις Μιτσβότ μας αποτρέπει από τον δρόμο της ειδωλολατρίας και λαοπλάνους τυχοδιώκτες. Όταν ο Ουράνιος Φύλακας απλώνει πάνω από τα πρόχειρα καταλύματά μας τα «ανανέ καβόντ» – τα «σύννεφα της προστατευτικής Του δόξας», αισθανόμαστε ασφαλείς και στο πιο ταπεινό οίκημα. Αυτό το δίδαγμα μας θυμίζει κάθε χρόνο η ευτελής Σουκά, σύμφωνα με την προτροπή της Τορά:
Μπασσουκώτ τεσβού σιβάτ γιαμίμ.
Σε σκηνές θα κατοικείτε εφτά ημέρες. (Λευ. 23:42)
Βεσαμαχτά μπεχαγκέχα :
Και θα ευφρανθείς στη γιορτή σου! (Δευ. 16:14)
Η επιβίωση του Ιουδαϊκού τρόπου ζωής και του Ιουδαϊκού έθνους εξαρτάται από την κατήχηση και την καθοδήγηση του σπιτιού, του σχολείου, της συναγωγής. Αυτοί οι χώροι συνθέτουν το «κατηχητικό» κάθε Ιουδαίου. Με το πέρας της εορταστικής περιόδου, διακηρύσσουμε την θέλησή μας να πορευθούμε την καινούργια χρονιά σύμφωνα με τις αρχές της Ιουδαϊκής μας παρακαταθήκης. Ότι η Τορά θα αποτελεί για μας τον φωτεινό σηματοδότη, έως ότου φθάσουμε να ακούσουμε το χαρμόσυνο σάλπισμα του Σοφάρ για την έλευση του Μασίαχ και των ευλογιών που θα συνοδεύουν τον Ισραήλ και όλα τα τέκνα του Θεού σε όλο τον κόσμο. Στην Αφταρά για την πρώτη ημέρα του Σουκώτ (Ζαχ. 14:1-21), διαβάζουμε ότι όλη η ιστορική ανάπτυξη της ανθρωπότητας, αποσκοπεί να φθάσουν όλοι οι άνθρωποι ενωμένοι στο ετήσιο προσκύνημα στην Ιερουσαλήμ, για να τιμήσουν τον Έναν Θεό και να αναφωνήσουν:
Βεαγιά Αντονάι λεΜέλεχ αλ κολ αάρετς, μπαγιόμ αού γιγιέ Αντονάι εχάντ, Ουσμό εχάντ.
Και θα είναι ο Θεός Βασιλιάς πάνω σε όλη την γη· την ημέρα εκείνη ο Θεός θα είναι Ένας και τ’ όνομά Του ένα.
Τότε, η ευσπλαχνία και η δικαιοσύνη θα καταστούν πραγματικότητα πάνω στη γη. Η κτηνωδία και η βαναυσότητα θα καταργηθούν και τίποτε δεν θα διαιρεί πλέον την ανθρωπότητα σε αντίμαχα τιμάρια, όπως προφήτευσε ο Ησαΐας (2:4):
Βεχιτετού χαρβοτάμ λεϊτίμ, βαχανιτοτεέμ λεμαζμερότ· λο γισά γκόι ελ γκόι χέρεβ, βελό γιλμεντού οντ μιλχαμά.
Τότε τα ξίφη τους θα τα σφυρηλατήσουν σε άροτρα και τις λόγχες τους σε δρεπάνια· ξίφος δεν θα σηκώσει έθνος εναντίον έθνους και δεν θα μαθαίνουν πλέον πόλεμο!
Λεσανά Τοβά Τικατέβου Βετεχατέμου – Τιζκού Λεσανίμ Ραμπότ!
