Η εβραϊκή συνοικία της Λάρισας
Συναγωγές και άλλα κτίρια
Συναγωγές - Συναγωγή Ετζ Χαγιίμ
Ηεβραϊκή Κοινότητα Λάρισας διατηρούσε για τις θρησκευτικές ανάγκες των μελών της 7 συναγωγές, που είχαν ιδρυθεί σε διάφορες χρονικές περιόδους και υπήρχαν μέχρι λίγα χρόνια πριν από τον τελευταίο πόλεμο. Σήμερα διατηρείται μόνο μία Συναγωγή, που ονομάζεται «Ετζ Χαγιίμ» (Δέντρο της Ζωής) και βρίσκεται στην οδό Κενταύρων. Χτίστηκε το 1860 και έχει καταστραφεί και ανακατασκευαστεί πολλές φορές. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής οι Γερμανοί την χρησιμοποίησαν ως στάβλο. Ωστόσο, επισκευάστηκε και πάλι και εξακολουθεί να διατηρεί την αρχική, παραδοσιακή και επιβλητική της μορφή. |
ΗΣυναγωγή αποτελεί τον βασικότερο πυλώνα της κοινοτικής ζωής λειτουργώντας ως τόπος λατρείας, αλλά και ως τόπος συνάθροισης. Γι αυτό και υπήρξε ανέκαθεν πρωταρχικός στόχος των διοικήσεων της Κοινότητας και των μελών της η διατήρησή της σε άριστη κατάσταση. Πολλοί και σπουδαίοι Ραβίνοι και θρησκευτικοί λειτουργοί υπηρέτησαν την Κοινότητα στη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της. Τα ονόματά τους, όσα ήταν δυνατό να αντληθούν από διάφορες ιστορικές πηγές, βρίσκονται στον παρακάτω πίνακα: |
| Από το 1520 μέχρι το Ολοκαύτωμα | Μετά το Ολοκαύτωμα |
| Ισχάκ Νταβίντ, Σαμουήλ Τόλζο, Ισαάκ Πέσσο, Μπαρούχ Καρπίλλιο Δανιήλ, Χαΐμ Γκατένιο, Γιοσέφ Ακοέν Μπεναρδούτ, Μωυσής Σασών Νταβίντ Λεόν, Σολομών Ααρών Κοέν, Αβραάμ Ελιγιά Γεουντά, Γιουδά Ντίρμπα Ντάβιντ Καρπίλλιο, Γιοσέφ Πέρετς, Ιωσήφ Ναχμούλης, Ισαχάρ Ναχμούλης Ελεαζάρ Ναχμίας, Χαΐμ Νταβίντ Αμπολάφια, Ισαχάρ Αμπολάφια, Χαΐμ Νισήμ Ραφαήλ Μοτσέρι, Ισαάκ Φρανσές, Μοσέ Αλγκάβα, Χαΐμ Νεπυτόν, Ιακώβ Μενασέ Ακοέν Μπεναρδούτ, Σεμτώβ Αμαρίλιο, Ελεαζάρ Σαούλ Μόλχο, Αβραάμ Μόλχο Γιοσέφ Ισαάκ Μόλχο, Γιοσέφ Ακοέν Χασίντ, Εμμανουέλ Νταφά, Μωσέ Νισήμ Μπενιαμίν Χαμούι, Νταβίντ Άντζελ, Γιομτώβ Μιζάν, Συμεών Πέσσαχ Νταβιτσιών Μαγρίζο, Γιοσέφ Αλγκάβα Μποχώρ, Ιακώβ Μπενβενίστε, Νταβίντ Εστρούμσα, Γιουδά Αλγκράντι, Ισχακούτσο Καμπελή, Τσελεμπόν Καλαμάρο, Γιουδά Αβραάμ Αζουβή, Γιακώβ Σαλής, Ζαχαρία Αβραάμ Σασών |
Αβραάμ Ζαχαριά Σασών Ισαάκ Μωσέ Κασσούτο Ιακώβ Εσκεναζή Ισαάκ Λέων Μιζάν Ελιάου Αβραάμ Αλμπελανσή Μωυσή Σαλλής Ηλίας Σαμπετάι |
Η Συναγωγή της Λάρισας λειτουργεί σήμερα με τον Ραβίνο κ. Ηλία Σαμπετάι κάθε Παρασκευή βράδυ (Καμπαλάτ Σαμπάτ), με ενεργό συμμετοχή και των μαθητών του σχολείου, κάθε Σάββατο πρωί και φυσικά σε όλες τις εβραϊκές γιορτές. Εκεί διοργανώνονται οι μεγάλες εκδηλώσεις της Κοινότητας (π.χ. για την Εθνική Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος) και φιλοξενούνται οι τελετές των μελών της Κοινότητας (γάμοι, περιτομές, θρησκευτικές ενηλικιώσεις, μνημόσυνα). Τα τελευταία χρόνια η Συναγωγή της Λάρισας έχει γίνει δημοφιλής προορισμός για επισκέψεις μαθητών, φοιτητών και γκρουπ Εβραίων τουριστών από όλον τον κόσμο, καθώς και προσφιλές θέμα για εκπόνηση πτυχιακών και άλλων εργασιών και προγραμμάτων Erasmus.
Μετά από 160 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας και αφού άντεξε σεισμούς, καταστροφές και την διαβρωτική υγρασία της Λάρισας, η Συναγωγή «Ετς Χαγίμ» χρειάζεται πλέον ριζική ανακατασκευή, καθώς διαπιστώθηκε ότι έχει σοβαρά στατικά προβλήματα που καθιστούν επίφοβη την ασφάλεια όσων στεγάζει. Οι εργασίες άρχισαν τον Οκτώβριο του 2019 και βρίσκονται σε εξέλιξη, με σκοπό το κτίριο να καταστεί ασφαλές και λειτουργικό διατηρώντας την ιστορική του αξία και την αρχική παραδοσιακή μορφή του. Πρόκειται για ένα μεγαλόπνοο και πολυδάπανο έργο που απασχολεί όχι μόνο την Κοινότητα της Λάρισας αλλά το σύνολο του Ελληνικού Εβραϊσμού καθώς και την ίδια την πόλη της Λάρισας της οποίας η Συναγωγή αποτελεί σημαντικό τοπόσημο. Κάθε δωρεά προς τον σκοπό της αποπεράτωσης της Συναγωγής «Ετς Χαγίμ» αποτελεί ευεργεσία.
Αίθουσα κηδειών
Πνευματικό Κέντρο
|
Με την ευκαιρία της ανακατασκευής της Συναγωγής το 1947, προστέθηκε δίπλα μία μεγάλη αίθουσα, που είναι το Πνευματικό Κέντρο της Κοινότητας. Η «Λέσχη» φιλοξενεί όλες τις εκδηλώσεις και δραστηριότητες της Κοινότητας, σχολικές γιορτές και πάρτυ της Νεολαίας, τα γεύματα του Καμπαλάτ Σαμπάτ και των εβραϊκών γιορτών, τις συγκεντρώσεις των γυναικείων τμημάτων, τις συνεδριάσεις της Γενικής Συνέλευσης κ.λπ. |
|
| Εκδήλωση στη Λέσχη Δεκέμβριος 2012 | Γιορτή Χανουκά στη Λέσχη Δεκέμβριος 2014 |
Εβραϊκό Σχολείο
Στην Κοινότητα της Λάρισας λειτουργούσε εβραϊκό σχολείο από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ακόμα, όπου οι μαθητές διδάσκονταν μόνο εβραϊκή γλώσσα και θρησκεία από δασκάλους-ραβίνους. Λειτουργούσε επίσης και ένα διάσημο Ιεροσπουδαστήριο πανεπιστημιακής στάθμης («Ταλμούντ Τορά»), από όπου αποφοίτησαν σημαντικοί ραβίνοι, δάσκαλοι και θρησκευτικοί λειτουργοί.
Το 1931, με ειδικό νόμο του κράτους, το εβραϊκό σχολείο της Λάρισας ονομάστηκε «8ο Δημοτικό Σχολείο Λάρισας – Ισραηλιτικό» και έγινε –το μοναδικό στην Ελλάδα- δημόσιο εβραϊκό σχολείο. Οι μαθητές του ακολουθούν το εκάστοτε εκπαιδευτικό πρόγραμμα των δημοτικών σχολείων και διδάσκονται επιπλέον την Εβραϊκή γλώσσα, ιστορία και θρησκεία από εβραιοδιδάσκαλο.
Στη διάρκεια της κατοχής το διδακτήριο καταλήφθηκε από την προδοτική οργάνωση «Ρωμαϊκή Λεγεώνα», στη συνέχεια οι Γερμανοί το μετέτρεψαν σε φυλακή μελλοθανάτων, ενώ μετά τον εμφύλιο πόλεμο επιτάχθηκε για τη στέγαση προσφυγικών οικογενειών. Λόγω των σοβαρών ζημιών που είχε υποστεί, η Κοινότητα δεν μπορούσε να το χρησιμοποιήσει για τα μαθήματα, τα οποία γίνονταν σε άλλους χώρους κοινοτικούς ή ιδιωτικούς και έτσι το κτίριο εγκαταλείφθηκε και τελικώς κατεδαφίστηκε. Στον ίδιο χώρο χτίστηκε το 1965 το νέο διδακτήριο, με τη βοήθεια των εβραϊκών οργανώσεων του εξωτερικού Joint και Claims Conference και του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου. Το κτίριο αυτό λειτούργησε αδιάκοπα, ως κοιτίδα γνώσης και εξαιρετικής εβραϊκής εκπαίδευσης, για πάνω από 50 χρόνια.
Από τις τάξεις του εβραϊκού σχολείου πέρασαν εκατοντάδες εβραιόπουλα της Λάρισας, που, στην πλειονότητά τους διέπρεψαν σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και στη μετέπειτα επαγγελματική τους πορεία.
Τα τελευταία χρόνια όμως ο αριθμός των μαθητών ήταν όλο και πιο μικρός, με αποτέλεσμα το εβραϊκό σχολείο να μην μπορεί πλέον να λειτουργήσει με την άμιλλα και τις παροχές ενός σύγχρονου δημοτικού σχολείου. Τον Ιούνιο του 2017, το Διοικητικό Συμβούλιο αναγκάστηκε να λάβει μια από τις πιο οδυνηρές αποφάσεις στην ιστορία της Κοινότητας, αυτήν της παύσης λειτουργίας του Εβραϊκού Σχολείου. Ωστόσο, φρόντισε να εξασφαλίσει τη συνέχιση της εβραϊκής εκπαίδευσης των παιδιών, που διαχρονικά αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα διατήρησης και συσπείρωσης της Κοινότητας, οργανώνοντας και αναλαμβάνοντας τη φοίτηση όλων των παιδιών δημοτικού σε ένα από τα καλύτερα ιδιωτικά σχολεία της πόλης. Εκεί τα παιδιά απολαμβάνουν μια υψηλού επιπέδου γενική εκπαίδευση, ενώ παράλληλα διδάσκονται εβραϊκά με την δασκάλα τους, σε αίθουσα και χρόνο που παραχωρήθηκε από τη διεύθυνση του σχολείου με σεβασμό στην ιδιαίτερη παράδοσή μας. Ο χώρος του εβραϊκού σχολείου «ζωντανεύει» μια φορά την εβδομάδα, που όλα τα παιδιά μαζεύονται εκεί για μάθημα με έμφαση στην παράδοση και τα έθιμά μας, ενώ συνεχίζουν να πηγαίνουν στη Συναγωγή και να συμμετέχουν στις λειτουργίες της.
Συγχρόνως, με τη συμβολή των άξιων εβραιοδιδασκάλων κατέστησαν ενεργά και περήφανα μέλη της εβραϊκής κοινότητας και αφοσιωμένοι συνεχιστές των ιουδαϊκών παραδόσεων.
Εβραιοδιδασκάλοι που δίδαξαν στο Εβραϊκό Σχολείο Λάρισας
| Αρχιραββίνος Ζαχαριά Αβραάμ Σασών | ως το 1931 |
| Ραββίνος Ισαάκ Μωσέ Κασσούτο | 1931-1948 |
| Αβραάμ Νεγρής, Αβραάμ Μισδραχής, Ιακώβ Εσκεναζής (εθελοντικά) | 1948-1956 |
| Τσβι & Σάρρα Μπιόρ από το Ισραήλ | 1956-1959 |
| Ιάκωβος Φελλούς – Ο «Αμορέ» | 1959-2008 |
| Ρίφκα Βαρούχ από το Ισραήλ | 2008-2013 |
| Ιακώβ-Τζάκο Αλγκάβα από τη Θεσσαλονίκη | 2014-2019 |
| Ραχήλ (Σέλλη) Φελλούς | 2019-2022 |
| Βίκτωρ Μωυσής | 2022 ως σήμερα |
Ιδρύματα και κτίρια που δεν υπάρχουν πια
Ομοίως καταστράφηκε και το παλιό κοινοτικό γραφείο, το οποίο οι Γερμανοί έκαψαν ολοσχερώς, καταστρέφοντας έτσι τα μητρώα και τα αρχεία της Κοινότητας, πολύτιμα τεκμήρια της μέχρι τότε ιστορικής διαδρομής της.